مقدمه
مقاطع فلزی در صنایع مختلف مانند ساختمان، ماشینسازی و نفت و گاز بهکار میروند.در صنعت فلزات، واژهی «مقطع» به شکل هندسی محصول فولادی اشاره دارد که در طول ثابت و مقطع مشخص تولید میشود. مهندسان معمولاً از نام علمی این محصولات استفاده میکنند، در حالی که در بازار آهن ایران، اصطلاحات و نامهای بازاری رواج بیشتری دارند.
در این مقاله از نوژان، تمام مقاطع فلزی را به دو گروه اصلی مقاطع طولی و مقاطع تخت طبقهبندی کردهایم و برای هرکدام نام علمی، کاربرد، استاندارد، مثال واقعی و نکات فنی آوردهایم.
مقاطع فلزی طولی شامل انواع محصولات فولادی هستند که بهصورت شاخهای و با طولهای استاندارد ۶ یا ۱۲ متری تولید میشوند. این گروه بیشترین سهم را در ساختوساز و صنایع فلزی دارند.
نام علمی: I-Beam / H-Beam
نام بازاری: تیرآهن معمولی (IPE)، تیرآهن بالپهن (هاش – HEA / HEB)
استاندارد تولید: DIN 1025 / EN 10034
کاربرد: اسکلت فلزی ساختمان، ستونها و پلها
مثال بازار: تیرآهن ذوبآهن اصفهان سایز ۱۴، ۱۸ و ۲۴ از پرمصرفترین محصولات عمرانی ایران است.
توضیح فنی: تیرآهن با مقطع I یا H تولید میشود. نوع هاش بهدلیل ضخامت بالهای بیشتر، مقاومت خمشی بالاتری دارد و برای ستونهای سنگینتر استفاده میشود.
نام علمی: Angle Bar
نام بازاری: نبشی فابریک، نبشی پرسی
استاندارد تولید: DIN EN 10056
کاربرد: اتصالات سازهای، خرپا، چهارچوب در و پنجره
مثال بازار: نبشی فابریک شکفته مشهد و نبشی ناب تبریز از برندهای شناختهشده ایراناند.
توضیح فنی: نبشی به شکل L تولید میشود. نوع فابریک حاصل نورد گرم است و مقاومت بالاتری دارد، در حالی که نوع پرسی از خمکاری ورق ساخته میشود.
نام علمی: Channel Bar
نام بازاری: ناودانی سبک، سنگین، اروپایی (UPN)
استاندارد تولید: DIN 1026 / EN 10024
کاربرد: قاب ماشینآلات، خرپا و سازههای صنعتی
مثال بازار: ناودانی فولاد البرز و ناودانی سنگین ذوبآهن از برندهای پرمصرف هستند.
توضیح فنی: ناودانی با مقطع U شکل تولید میشود و در دو نوع سبک و سنگین وجود دارد. نوع اروپایی یا UPN وزن و مقاومت بیشتری دارد.
نام علمی: T-Bar
نام بازاری: سپری نوردی، سپری پرسی
استاندارد تولید: DIN 59050
کاربرد: اتصال تیر و ستون، درب و پنجره، سازههای سبک
مثال بازار: سپری نوردی فولاد تهران با ابعاد ۲۰ تا ۱۰۰ میلیمتر در پروژههای ساختوساز رایج است.
توضیح فنی: سپری از نورد گرم یا برش تیرآهن ساخته میشود و شکل T آن توزیع یکنواخت نیرو را ممکن میسازد.
نام علمی: Hollow Structural Section (HSS)
نام بازاری: پروفیل صنعتی، پروفیل ساختمانی، قوطی مربع و مستطیل
استاندارد تولید: DIN EN 10219
کاربرد: شاسی ماشینآلات، نرده، درب و پنجره
مثال بازار: پروفیلهای سپاهان و یاران از تولیدات معتبر بازار ایراناند.
توضیح فنی: از جوش ورق فولادی به شکل مربعی یا مستطیلی ساخته میشود. ضخامت ۱ تا ۶ میلیمتر متداول است. نوع صنعتی وزن بیشتری دارد و برای سازههای سنگینتر بهکار میرود.
نام علمی: Reinforcing Bar (Rebar)
نام بازاری: میلگرد ساده، میلگرد آجدار A2 و A3
استاندارد تولید: ISIRI 3132
کاربرد: تقویت بتن، آرماتوربندی فونداسیون
مثال بازار: میلگردهای ظفر بناب، نیشابور و ذوبآهن از پرفروشترین برندها هستند.
توضیح فنی: میلگرد آجدار بهدلیل سطح دندانهدار، چسبندگی بالایی با بتن دارد. سایزهای متداول بین ۸ تا ۳۲ میلیمتر است و نوع A3 برای سازههای سنگین مناسبتر است.
نام علمی: Square Bar
نام بازاری: چهارپهلو فولادی، چهارپهلو آلیاژی
استاندارد تولید: DIN 1014
کاربرد: شافت، محور، قطعات صنعتی و ماشینآلات
مثال بازار: چهارپهلو CK45 و ST37 در کارگاههای تراشکاری و ابزارسازی کاربرد دارند.
توضیح فنی: از نورد گرم یا ماشینکاری شمش تولید میشود و بهصورت شاخهای عرضه میگردد. ابعاد متداول از ۱۰×۱۰ تا ۱۰۰×۱۰۰ میلیمتر است.
نام علمی: Hexagonal Bar
نام بازاری: ششپهلو فولادی، ششپهلو آلیاژی
استاندارد تولید: DIN EN 10060
کاربرد: ساخت پیچ، مهره، ابزار و اتصالات صنعتی
مثال بازار: ششپهلو MO40 و CK45 از پرکاربردترین گریدها در ایران هستند.
توضیح فنی: این مقاطع از نورد شمش تولید شده و سطح صیقلی دارند. شکل ششضلعی آنها امکان گشتاور بالا را در اتصالات فراهم میکند.
نام علمی: Steel Pipe / Tube
نام بازاری: لوله درزدار، مانیسمان (بدون درز)، گازی، صنعتی
استاندارد تولید: ASTM A53 / DIN 2448
کاربرد: انتقال گاز، آب، هوا و سیالات صنعتی
مثال بازار: لولههای سپنتا و اهواز در بازار ایران شناختهشدهاند.
توضیح فنی: لوله درزدار از جوش ورق تولید میشود و مانیسمان از سوراخکاری شمش فولادی. نوع مانیسمان تحمل فشار بالایی دارد و در صنایع نفت و گاز کاربرد فراوانی دارد.
مقاطع فلزی تخت بهصورت ورق، نوار یا صفحه تولید میشوند و مبنای ساخت بسیاری از قطعات دیگر هستند.
نام علمی: Steel Sheet / Plate
نام بازاری: ورق سیاه، روغنی، گالوانیزه، اسیدشویی
استاندارد تولید: DIN EN 10025 / ASTM A36
کاربرد: بدنه ماشینآلات، مخازن، قطعات برشخورده
مثال بازار: ورق فولاد مبارکه و کاویان اهواز از شناختهشدهترین برندها هستند.
توضیح فنی: ورقهای نازک (زیر ۳ میلیمتر) بهصورت رول و ورقهای ضخیمتر (پلیت) بهصورت شیت عرضه میشوند. انتخاب گرید ST37 یا ST52 بر اساس مقاومت مورد نیاز انجام میشود.
نام علمی: Flat Bar
نام بازاری: تسمه فولادی، تسمه ماشینکاری، تسمه کشی
استاندارد تولید: DIN EN 10058
کاربرد: اتصال قطعات، ساخت فریم و بستها
مثال بازار: تسمههای فولاد مبارکه و اکسین اهواز از برندهای معتبر بازار هستند.
توضیح فنی: تسمه در اصل نوار برشخورده از ورق است که با عرض و ضخامت مشخص تولید میشود. ابعاد رایج از ۳۰×۳ تا ۱۰۰×۱۰ میلیمتر است.
نام علمی: Circular Plate / Blank
نام بازاری: پولکی، دیسک، صفحه برش
استاندارد تولید: طبق تلورانس DIN 6935 (سفارشی)
کاربرد: ساخت فلنج، کف مخزن، درپوش، صفحهی پایه
مثال بازار: پولکیهای برشخورده از ورق ST52 فولاد مبارکه در صنعت مخازن بیشترین مصرف را دارند.
توضیح فنی: پولکیها معمولاً از برش ورق فولادی ضخیم تولید میشوند. در قطرهای کوچکتر، از برش میلگرد نیز استفاده میشود. دقت قطر و پرداخت سطح، در آببندی و مونتاژ اهمیت زیادی دارد.
مقاطع فلزی اساس تمام سازهها و قطعات صنعتی هستند. از تیرآهن و نبشی گرفته تا میلگرد، لوله، ورق و پولکی، هر کدام نقش ویژهای در استحکام و شکلدهی محصولات فلزی دارند. درک تفاوت بین مقاطع طولی (مانند تیرآهن، نبشی و میلگرد) و تخت (مانند ورق، تسمه و پولکی) برای انتخاب صحیح و جلوگیری از خطا در سفارش ضروری است.
در نوژان ما مقاطع فلزی را نه فقط از نگاه بازار، بلکه از دید فنی و استاندارد بررسی میکنیم تا خریداران و مهندسان بتوانند با اطمینان کامل انتخاب کنند. شناخت دقیق هر مقطع، ارتباط میان واحد مهندسی، انبار و فروش را سادهتر میکند و هزینههای اشتباه در خرید و تولید را کاهش میدهد.
اگر به صنعت آهن آلات،استیل و فولاد و اصطلاحات بازار علاقه دارید، مقاله زیر را هم از دست ندهید
🔗آشنایی با اصطلاحات کاربردی در بازار آهنآلات، استیل و سایر فلزات