تماس با واحد فروش
۰۲۱-۱۲۳۴۵
انواع لوله فولادی در صنعت ایران - از درزدار تا مانیسمان و اسپیرال
مقدمه
در صنایع فولادی و تأسیساتی، لوله‌ها جزو حیاتی‌ترین محصولات پایه هستند. از انتقال سیالات و گاز گرفته تا سازه‌های صنعتی، نوع لوله انتخابی تأثیر مستقیم بر ایمنی، دوام و هزینه نهایی پروژه دارد.
با این حال، در بازار ایران مفاهیمی مثل مانیسمان، درزدار، درز مخفی یا اسپیرال گاهی اشتباه به‌کار می‌روند. در این مقاله، لوله‌ها را از دید فنی و بازار بررسی می‌کنیم تا انتخابی آگاهانه‌تر داشته باشید.
تقسیم‌بندی بر اساس روش تولید
| نوع لوله | روش تولید | توضیح ساده | ویژگی فنی |
|---|---|---|---|
| درزدار (ERW) | از نوار فولادی خم‌شده و جوش‌خورده | اقتصادی‌ترین نوع | دارای درز طولی مشخص |
| درز مخفی (HFW / HF-ERW) | جوش فرکانس بالا + سنگ‌زنی محل جوش | درز ظاهراً حذف‌شده | ظاهر یک‌دست و دقیق |
| بدون‌درز (Seamless / مانیسمان) | از شمش توپر سوراخ‌شده بدون جوش | ساختار یکنواخت | تحمل فشار و حرارت بالا |
| اسپیرال (Spiral Welded) | جوش مارپیچی از نوار فولادی پهن | مناسب قطر بالا | ضخیم، مقاوم، دارای درز مورب |
لوله درزدار
از ورق یا نوار فولادی ساخته می‌شود که پس از خم شدن، لبه‌ها با جوش الکتریکی به هم متصل می‌شوند. روی بدنه خط جوش قابل مشاهده است.
کاربرد: لوله‌های گاز شهری، سازه‌ها، گلخانه، نرده، اسکلت فلزی.
لوله درز مخفی
نوعی لوله درزدار است که جوش با فرکانس بالا انجام می‌شود و سپس از داخل و بیرون سنگ‌زنی می‌شود تا درز قابل دید نباشد.
کاربرد: لوله‌های دقیق سوخت، خودرو و سیستم‌های حساس.
لوله بدون‌درز (مانیسمان)
هیچ درزی ندارد و از شمش فولادی سوراخ‌شده تولید می‌شود. در برابر فشار، حرارت و ضربه مقاوم‌ترین نوع است.
کاربرد: خطوط بخار، نفت، گاز و سیستم‌های هیدرولیک.
لوله اسپیرال
از نوار فولادی عریض ساخته می‌شود که به شکل مارپیچ به دور قالب جوش می‌خورد. درزها زاویه‌دارند و در قطرهای بالا استفاده می‌شود.
کاربرد: انتقال آب، نفت و گاز با قطر بیش از ۲۰ اینچ.
تقسیم‌بندی بر اساس جنس و آلیاژ
| جنس | ویژگی | نمونه کاربرد |
|---|---|---|
| فولاد کربنی | مقاوم و اقتصادی | پروژه‌های عمومی و صنعتی |
| استیل ضدزنگ | ضدزنگ، مقاوم به حرارت | صنایع غذایی و دارویی |
| فولاد آلیاژی | مقاوم به فشار بالا | پتروشیمی و نیروگاه |
| چدن | ضدسایش | خطوط فاضلاب |
| پلی‌اتیلن، PVC، PPR | سبک و ضدزنگ | لوله‌کشی آب و کشاورزی |
| کامپوزیتی (PEX-AL-PEX) | فلز+پلیمر، انعطاف‌پذیر | تأسیسات داخلی ساختمان |
تقسیم‌بندی بر اساس کاربرد و فشار کاری
| نوع استفاده | فشار کاری | لوله مناسب |
|---|---|---|
| انتقال آب و فاضلاب | پایین تا متوسط | گالوانیزه، پلی‌اتیلن |
| گاز شهری و صنعتی | متوسط | فولادی درزدار (API 5L Gr.B) |
| بخار و فشار قوی | بالا | مانیسمان یا آلیاژی (A106 / A335) |
| سازه و گلخانه | بدون فشار | لوله صنعتی درزدار |
| خطوط انتقال قطر بالا | بالا | لوله اسپیرال |
| کارهای دقیق | پایین تا متوسط | HFW یا استیل دقیق |
استانداردهای رایج در ایران
| استاندارد | نوع لوله | توضیح |
|---|---|---|
| API 5L (PSL1 / PSL2) | خطوط نفت و گاز | شامل ERW، HFW، Seamless و اسپیرال |
| ASTM A53 / A106 | فولادی کربنی | مناسب فشار و دمای بالا |
| EN 10216 / EN 10217 | استاندارد اروپایی | لوله‌های صنعتی و ساختمانی |
| ISIRI | استاندارد ملی ایران | لوله‌های آب، گاز و فاضلاب داخلی |
نحوه تشخیص انواع لوله‌ها در کارگاه و هنگام خرید
در بازار، تشخیص نوع واقعی لوله (درزدار، درز مخفی یا مانیسمان) همیشه ساده نیست. ویژه‌ترین نکته این است که در لوله‌های HFW و بعضی لوله‌های چینی، درز با سنگ‌زنی پنهان می‌شود و ظاهر آن مشابه مانیسمان است.
در ادامه چند روش تجربی و فنی برای تشخیص دقیق آورده شده 👇
لوله درزدار (ERW)
خط جوش طولی معمولاً با چشم دیده می‌شود.
اگر چراغ‌قوه را در زاویه حدود ۳۰ درجه روی سطح بتابانید، انعکاس در ناحیه جوش متفاوت است (کدرتر یا براق‌تر).
در مقطع بریده‌شده، خطی تیره یا باریک در مرکز دیواره دیده می‌شود.
با سوهان یا چاقوی تیز، محل جوش معمولاً کمی سخت‌تر است.
اگر مقدار کمی اسید نیتریک ۵٪ روی ناحیه مشکوک پخش کنید، رنگ آن سریع‌تر تغییر می‌کند (نشانه‌ی تفاوت ساختار متالورژیکی در منطقه‌ی جوش).
لوله درز مخفی (HFW / HF-ERW)
در ظاهر کاملاً یک‌دست است اما همچنان درز دارد.
فقط با تست‌های Ultrasonic (UT) یا Eddy Current (EC) می‌توان وجود درز را تشخیص داد.
در تست سختی، ناحیه جوش معمولاً سخت‌تر از بدنه است.
در مقطع بریده‌شده با ذره‌بین صنعتی خط باریکی در مرکز دیده می‌شود.
لوله بدون‌درز (Seamless / مانیسمان)
هیچ درزی در سطح یا مقطع وجود ندارد.
سطح داخلی و بیرونی یکنواخت است.
روی بدنه معمولاً عبارت‌هایی مثل SEAMLESS / ASTM A106 / API 5L PSL2 حک شده.
ضخامت دقیق و تحمل فشار بالا از نشانه‌های آن است.
لوله اسپیرال
درز جوش به‌صورت مارپیچ در امتداد بدنه دیده می‌شود.
در قطرهای بالا، مسیر جوش حتی زیر پوشش رنگ مشخص است.
لوله‌های چندلایه (PEX-AL-PEX و ... )
با برش مقطع، لایه‌های داخلی و خارجی به‌راحتی از هم قابل مشاهده‌اند.
جمع بندی نوژان
در ظاهر ممکن است همه‌ی لوله‌ها شبیه هم باشند، اما تفاوت در روش تولید، نوع جوش و ساختار داخلی است که کاربرد واقعی را مشخص می‌کند. تشخیص دقیق فقط با مشاهده ممکن نیست؛ باید به استاندارد حک‌شده روی لوله، گواهی کارخانه (MTC) و در پروژه‌های حساس، تست‌های UT یا EC توجه کرد.
🔹 برای فشار و حرارت بالا: لوله مانیسمان یا آلیاژی
🔹 برای سازه و تأسیسات عمومی: لوله درزدار یا اسپیرال
🔹 برای کاربرد دقیق یا سوخت: لوله HFW با استاندارد معتبر
نوژان، مرجع تخصصی فولاد و مقاطع صنعتی، تلاش می‌کند اطلاعات فنی را با زبانی روشن و مستند ارائه دهد تا انتخاب شما بر پایه‌ی دانش فنی و تجربه‌ی صنعتی باشد، نه صرفاً ظاهر یا قیمت.
اگر به صنعت آهن آلات،استیل و فولاد علاقه دارید، مقالات زیر را هم از دست ندهید 
🔗آشنایی با اصطلاحات کاربردی در بازار آهن‌آلات، استیل و سایر فلزات